Czy warto porównywać się z innymi?

Pod tekstem mówiącym o umiejętności doceniania znalazłem komentarz:

Dlaczego porównywanie siebie z innymi nie jest dobre? Cały świat tak działa, jesteśmy bez przerwy porównywanie z innymi, rating system panuje w zasadzie wszędzie.

Piszesz w innym artykule o kontakcie z rzeczywistością. Świadomość tego, że ktoś uczy się wolniej niż inny to część tego kontaktu z rzeczywistością.

Mnie się wydaje że porównywanie jest wręcz zdrowe i wskazane.

Bardzo dziękuję za ten komentarz. Tak, porównywanie się z innymi to ważny temat i wcale nie taki oczywisty. Porównywanie się jest nawykiem, który mocno na nas wpływa.

Rating system panuje w zasadzie wszędzie

Nie trzeba do tego przekonywać. Nasze losy układają się tak a nie inaczej, bo ktoś kiedyś stwierdza, że jesteśmy lepsi lub gorsi.

Kilka lat temu oglądałem reality show o formule bardzo podobnej do The Apprentice. Tutaj jednak zamiast Donalda Trumpa, decyzje podejmował anonimowy milioner. Uczestnicy każdego dnia wykonywali różne zadania (np. sprzedawali koszulki na ulicy, organizowali imprezy czy projektowali nowe produkty). Potem w sali z długim błyszczącym stołem omawiali swoje wyniki. Po omówieniu człowiek prowadzący program znikał za drzwiami gabinetu. Chwila wahania. Tajemniczy milioner szybko podejmował decyzje. Czasem bardzo zaskakujące. Gdy oglądałem ten program również byłem szefem i zawsze starałem się zgadnąć jaką podejmie decyzję. Wiele razy czułem się bardzo zdziwiony (podobnie jak uczestnicy programu). Jednak po chwili dochodziłem do wniosku, że musiał zwrócić uwagę na coś, czego ja nie dostrzegłem. Zazwyczaj po dodatkowym namyśle, można było znaleźć ukryty sens jego decyzji.

W ostatnim odcinku tajemniczy multimilioner wreszcie miał się ujawnić. Wreszcie mieliśmy poznać człowieka, który tak szybko podejmuje trudne i niekonwencjonalne decyzje. Do finału dotarły dwie osoby. Za chwilę przekroczą drzwi gabinetu prezesa. Drzwi się otwierają. Wielki, skórzany fotel jest odwrócony tyłem. Zaraz popatrzą w oczy osobie, której decyzję próbowali przeniknąć dzień i noc, której starali się przypodobać, która była źródłem ich radości i rozczarowań. Kto jest tą osobą?

Sami również kochamy porównania

To, że nas porównują to tylko jedna strona zjawiska. My również kochamy się porównywać. Od dzieciństwa chcemy być najlepsi, najbardziej sprawni i najpiękniejsi. Rośniemy do nieba, gdy ktoś nam powie, że jesteśmy numer jeden i przeżywamy katusze, gdy okazuje się, że nie zmieściliśmy się w górnych siedmiu procentach.

Jakiś czas temu spotkałem Kubę, który chodzi do podstawówki. Kuba pochwalił się, że potrafi pisać bezwzrokowo na klawiaturze.

– Piszę najlepiej w klasie, wiesz?

– Świetnie.

– I na pewno lepiej niż ty!

– Nie wątpię – powiedziałem – a co takiego piszesz? Może jakieś opowiadania albo książki?

– Nie, raczej tylko przepisuję teksty z ćwiczeń.

Oczywiście to dziecko jest lepsze ode mnie w szybkości i bezbłędności stukania na klawiaturze. Jakie to ma jednak znaczenie? Dzieci tak mają. Ale gdy jesteśmy dorośli wcale to nam nie przechodzi. Nawet jeszcze bardziej się porównujemy. Mam lepszy samochód od ciebie, zarabiam więcej niż ty, znam angielski znacznie lepiej niż on, mam lepsze wykształcenie niż ona….

Co z tego, że znasz lepiej język, skoro nie masz nic do powiedzenia? Co z tego, że zarabiasz więcej, skoro wszystko wydajesz i nie czujesz z tego żadnej przyjemności? Co z tego, że skończyłeś lepszą uczelnie i masz więcej tytułów, skoro nic ludziom nie dajesz?

Tworzenie sztucznej rzeczywistości

Gdy skórzany fotel w gabinecie tajemniczego prezesa odwrócił się, okazało się, że siedzi na nim… szympans. Zwierzę podejmowało decyzję kręcąc wielkim kołem, takim jak w wesołych miasteczkach, do którego przyczepione były kartki z imionami uczestników. Na kogo wypadło, ten odpadał.

Bardzo długo zajmowałem się systemami ocen pracy w przedsiębiorstwach. Widziałem jak tysiące kierowników ocenia i porównuje swoich podwładnych. Majster czy inżynier „obróbki skrawaniem” dostawał arkusz i siadał w przerwie by porównać swoich ludzi pod kątem „otwartości na zmiany”, „kreatywnego myślenia” czy „innowacyjności”. Potem pracochłonnie zliczał punkty i robił zestawienie w którym było widać kto jest lepszy a kto gorszy. Często cały ten system ocen równie dobrze można by było zastąpić szympansem kręcącym kołem. Być może nawet szympans wywoływał by mniej zamieszania i poczucia niesprawiedliwości.

W kontekście biznesowym często jednak nie da się inaczej. Trzeba ludzi z różnych praktycznych względów porównywać. Moim zadaniem, jako konsultanta była minimalizacja szkód jakie wyrządza porównywanie ludzi. Naprawdę dużo jest z tym roboty.

Większość z nas dobrze o tym wie. Dlaczego tak bardzo sami się trzymamy porównań?

Czasem to jest zabawne

Niech będzie. Czasem to jest zabawne. W naszej kulturze jest dużo współzawodnictwa i ścigania się. I do pewnego stopnia to są zdrowe rzeczy. Gdy dziesięciu sprinterów daje z siebie wszystko, byle tylko dobiec do mety, wcale to nie oznacza, że są chorzy. Po prostu dobrze się bawią. Mnie samego ściganie się raczej męczy, ale znam ludzi którym doskonale robi.

Gdy od czasu do czasu ścigasz się z innymi nie ma czym się martwić. To normalne i zdrowe.

Gdzie zaczyna się problem?

Niezdrowe porównania

Kren Horney w „Neurotycznej osobowości naszych czasów”, pisze, że neurotyczne porównywanie i współzawodnictwo różni się od tego zdrowego trzema cechami:

  • Ciągłe porównywanie się ze wszystkimi. Neurotyk porównuje się z innymi cały czas, nawet w sytuacjach, które tego nie wymagają. Dla takiej osoby nie liczy się to co robi, liczy się tylko to, czy jest lepsza czy gorsza. Czy wyprzedza pozostałych czy nie? Takie porównywani się jest często automatyczne i nieuświadamiane. Wchodzi do pokoju obca dziewczyna, a ja się zastanawiam czy jestem ładniejsza czy brzydsza, czy jestem lepiej ubrana czy gorzej, czy jestem bardziej inteligentna czy nie, czy mam lepszą figurę czy nie… Wyprzedza mnie na ulicy samochód, a ja od razy chcę go prześcignąć. Od razu zaczynam szukać potwierdzenia, że kieruj nim gorszy kierowca niż ja, że zna gorzej przepisy i że w ogóle jest głupszy. Horney pisze, że neurotyk „w stosunku do każdego człowieka stawia sobie pytanie czy on sam jest inteligentniejszy, bardziej atrakcyjny czy bardziej popularny niż inni”.
  • Ogromne i wygórowane oczekiwania. Dla neurotyka być lepszym to jednak za mało. On musi być boski. Musi być jedyny, wyjątkowy, nie do pokonania. Jak to ujął jeden z zapomnianych polityków, musi być jak brzytwa. Musi „malować jak Rembrandt, pisać dramaty jak Szekspir czy dokładnie obliczać składniki krwi w pierwszym dniu pracy w laboratorium (Horney). Neurotyk nie tyle chce być lepszym. On pragnie być nieziemsko, galaktycznie, superzaście największym. Z tej potrzeby rodzi się ciągła rezygnacja, poddawanie się i wycofywanie się. Ludzie, którzy oczekują od siebie, że będą od razu pisać jak Szekspir zazwyczaj nie są w stanie nauczyć się pisać choćby na zadawalającym poziomie. Zanim zaczniesz pisać jak Szekspir musisz nauczyć się pisać jak przeciętny dziennikarz. Dla neurotyka to jednak w ogóle nie wchodzi w grę.
  • Nikt poza mną. Neurotyczna porównywanie się zawiera w sobie element wrogości. Neurotyk pragnie wygrać i zdyskredytować innych. Rozdeptać ich w pył, pokazać cieniarzom gdzie ich miejsce, tryumfować nad innymi.

Horney używa słowa neurotyk. W rzeczywistości każdy z nas jest neurotykiem (albo nikt nim nie jest –na jedno wychodzi). Każdy z nas ma neurotyczne chwile. Jedni mają ich więcej, inni mniej. Dlatego każdemu grożą neurotyczne porównania. I każdy pewnie dobrze je zna. Ja oczywiście też.

Konsekwencje porównań

Z porównaniami wiążą się emocje. Gdy w wyniku porównania okaże się, że jestem gorszy czuję smutek i zniechęcenie. Gdy okaże się, że jestem lepszy czuję wyższość i euforię.

Jednak związek tych dwóch rzeczy nie jest liniowy. Wcale nie jest tak, że np. jestem smutny bo okazałem się gorszy. W równym stopniu prawdą jest też coś odwrotnego: ponieważ czuję się gorszy porównuję się tylko z lepszymi i tylko pod takim kątem pod którym nie mam szans.

Dezyderata (wcale nie znaleziona w kościele świętego Pawła w Baltimore, ale napisane przez Maxa Ehrmanna) mówi:

Porównując się z innymi możesz stać się próżny i zgorzkniały, bowiem zawsze znajdziesz lepszych i gorszych od siebie.

Właśnie tak to działa. Twoja próżność, zgorzkniałość, depresja czy apatia domaga się potwierdzania i wzmacniania. Jest jak demon, który żywi się twoimi porównaniami. Dzięki nim może kwitnąć i panować nad tobą.

Nie poddawać się porównaniom

Wiele razy pisałem, że nie można manipulować swoimi emocjami. Nie można wyrzucić z siebie negatywnych odczuć, jak wyrzuca się śmieci. To jednak nie oznacza, że należy je rozkładać na środku pokoju i pozwolić im się rozrastać. Wszystkie negatywne emocje wyciszają się, gdy przestaniesz je podsycać. Zanikają same, gdy nie inwestujesz w nie energii.

Porównując się z innymi i wzmacniamy nasze negatywne demony. Stopniowo porównywanie staje się mocno zakorzenionym nawykiem. Staje się automatyczne i utrzymuje nas we władzy depresji, leku lub agresji. Możemy nawet dostać diagnozę neurotyka i nawet w nią uwierzyć.

Nie możesz siłą woli zapanować nad swoją depresją czy zniechęceniem. Możesz jednak, gdy spostrzeżesz, że porównujesz się z kimś komu wszystko wychodzi a mnie nie – zająć się czymś innym. Na przykład pójść na spacer i zebrać dziesięć liści, każdy innego rodzaju.

Nie możesz zapanować nad swoim uczuciem agresywnej wyższości, ale gdy zobaczysz, że porównujesz się z kimś, kto zupełnie sobie nie radzi i do pięt mi nie dorasta – możesz zająć się czymś innym. Na przykład zastanowić się w czym ta osoba jest lepsza ode mnie. Albo tak samo – iść na spacer i znaleźć trzy kamyki, każdy w innym kolorze.

Z czasem nasze demony zniechęcenia, depresji i agresji, pozbawione paliwa zaczną blednąć.

13 komentarzy

  1. Zaczynam sie zastanawiac, jak to jest, ze wszystkie Twoje teksty sa odpowiedziami na wiekszosc moich problemow;))
    Udaje mi sie zniechecic siebie do wiekszosci moich nowych pomyslow, wlasnie dlatego, ze nie jestem w stanie byc od razu najlepsza. A skoro nie moge od razu pisac jak ktos z 10-letnim doswiadczeniem, to na pewno nie dostane pracy…wiec po co w ogole zaczynac. Na szczescie mam meza, ktorego cechuje zdrowy rozsadek i czasem zwraca mi uwage na absurdalnosc moich oczekiwan;)
    Ostatnio zauwazylam, ze to porownywanie mozna zaobserwowac na Naszej-Klasie. Ludzie wrzucaja zdjecia dzieci, ktore sa ladniejsze od innych, fotki wspanialych nowych samochodow, domow albo wycieczek do Egiptu. Latwo jest pozwolic sobie wtedy na natretna mysl „mam tyle lat co X, a ile mniej osiagnalem”. Moze warto wtedy pomyslec, ze kazdy z nas jest inny i ma inne marzenia, cele, mozliwosci. Wyjsc na spacer, jak proponujesz Zbyszku, i cieszyc sie tym, co sie ma:) Pozdrawiam i zabieram sie do odchudania moich demonow:)
    Ania

  2. Myślę, że każdy jest ukierunkowany na rywalizację. Jak sięgam pamięcią to już w przedszkolu dzieci ze sobą rywalizują w tym, kto zdobył ulubioną zabawkę, kto zjadł pierwszy obiad, kogo pani pochwaliła. Potem rywalizacja w szkole podstawowej jest oczywista.Lepsi uczniowie zbierają pochwały, są stawiani za wzór. Gorsi, biedniejsi, słabsi w nauce są wyrzucani poza nawias klasy. Potem liceum -rywalizacja o każdą ocenę, bo przecież kiedy będę lepszy to pokonam więcej kandydatów i dostanę się na wymarzone studia.Jeśli będę najlepszy na studiach, dostanę wymarzoną pracę. Rywalizując w pracy będę się wspinał po szczeblach i awansuję. W takiej kulturze żyjemy i musimy się pogodzić z tym, że nawet jeśli my nie będziemy rywalizować to zawsze znajdzie się ktoś, kto będzie rywalizował z nami. A nasza klasa jest dobrym tego przykładem. Ostatnio zauważyłam również ciekawe zjawisko na cmentarzu. Ludzie stawiają ogromne groby, które górują nad innymi, a potem nie można zapalić ani świeczki ani postawić tam kwiatka, bo przecież marmur się zniszczy, zabrudzi. Nawet tam widać rywalizacje.

  3. Zbyszku, sporo poświęciłeś neurotycznej potrzebie porównywania się (i zgadzam się ze wszystkim co piszesz)…a co ze zdrową potrzebą? Porównywanie, które można potraktować jako inspirację? O kurcze, jemu wyszło to lepiej, ciekawe jak to zrobił? To znaczy, że się da, więc może i mi się uda? Tak też można, choć zgadzam się, że to neurotyczna potrzeba rywalizacji dominuje w naszym społeczeństwie.

  4. W artykule porównania siebie do innych osób są przedstawione w negatywny sposób, są brane za coś złego. Ja myślę w trochę inny sposób. Moim zdaniem jeżeli mamy się porównywać to tylko do najlepszych, dlaczego ? Bo będziemy dążyć do tego aby być od nich lepszymi, a kiedy staniemy się lepsi okazuje się że są jeszcze inni ludzie lepsi od nas, więc dalej się rozwijamy aby być lepsi w tym co robimy. Ciągły samorozwój ku doskonałości 🙂

  5. @Aniu, dziekuję. To rzeczywiście zadziwiające, biorąc pod uwagę odległość fizyczną. Ale bardzo miłe 🙂 Cierpliwości przy demonach 🙂

    @Doroto, masz rację w takiej żyjemu kulturze. Ale osoby, które potrafią przestać się porówywać i przestać rywalizować zazwyczaj osiągają więcej. Ludzie czują się z nimi bezpieczniej. Chronicznie porównują się najczęściej ci, którzy tak naprawde niewiele osiągnęli.

    @Asiu, dla mnie inspiracja to inspiracja. Ostatnio dostałem maila od dziewczyny, która ma 37 lat i studiuje psychologię (pozdrawiam Marto). To mnie zainspirowało, pomyślałem, super, ja też może zabiorę sie za naukę. Nawet nie mogłem sie porównac, bo jej zupełnie nie znam. .. Choć z drugiej storny… .wiesz, co muszę to przemysleć.

    @Michał, to, co napisałeś to raczej recepta na ciagły stres. Ale mam wrażanie, z krótkiej wymiany maili, że w praktyce, sam stosujesz się do innej, znacznie mądrzejszej zasady. Gdy widzisz kogoś, kto ci się podoba, czy jest szczebelek wyżej, czy wydaje cię się, że jest lepszy od ciebie – pomagaj mu stawać się jeszcze lepszym. Współpracuj z nim. Staraj się znaleźć w jej zespole. W trakcie współpracy uczysz się znacznie więcej niż w takcie rywalizacji. Aby współpracować nie możesz ciągle się porównywać. Podoba mi się to, co chyba ma na nagrobku Andrew Carnegie (swego czasu jeden z najbogatszych ludzi na świecie): Tu leży człowiek, który potrafił otaczać się ludźmi mądrzejszymi od siebie. Wiesz co by było, gdy chciał ich wszystkich prześcignąć? Klepałby biedę. Tak naprawdę mało ważne czy jesteś lepszy czy gorszy. Ważne co masz do zrobienia. A dokładnie do dania innym.

    Musisz dawać to, co masz najlepszego w sobie. Gdy pomagasz komuś stać się jeszcze lepszym, sam uczysz się dwa razy więcej. Mam wrażnie, że to chcesz robić: stawać się lepszym pomagająć innym być lepszymi, a nie ścigająć się z nimi.Gdy próbujesz rywalizować ludzie chowają to, czego mogliby cie nauczyć.
    Rewersem „dogonienia innych” jest lęk przed porażką i napięcie. Poza tym, każdy z nas już jest dobry. Po co gonić innych. Wysatarczy jak odkryjesz siebie. Wyluzj, żyj swoim życie a nie życiem innych. Pozdrawiam.

    I dziękuję wszystkim za dyskusję i bardzo, bardzo zapraszam do niej 🙂

  6. Czytam tego bloga od dosyć dawna, postanowiłem teraz coś napisać ponieważ kolejny raz artykuł pojawia się jakby na moje zamówienie 🙂
    Miałem niedawno spotkanie klasowe i naszło mnie po nim na porównywanie się z znajomymi którzy rzucili studia lub studiują w Wyższych Szkołach Tego i Owego po to by zająć się pracą i zarabianiem jak najszybciej. Czułem się jak typowy ubogi średniowieczny żak w podartej szacie 😉 i zastanawiający się nad tym czy czegoś w życiu nie przegapiłem. Artykuł jednak rozwiał moje wątpliwości, każdy ma jakieś wartości, jakiekolwiek one są, to każdy je realizuje.
    Dziękuję i pozdrawiam.

  7. Zbyszku.
    Ja właśnie od niedawna odkrywam to, że można żyć bez porównywania się i że życie jest wtedy proste i miłe.
    I potwierdzam, że to co piszesz można wdrożyć w życie.
    Tak do Ciebie: wczytując się w Twoje artykuły widzę w Tobie człowieka, bardzo świadomego siebie i zdrowego.
    Czekam na następne.

  8. Porównywanie siebie z innymi dotyczy również mnie. I dostarcza mi mnóstwo frustracji – zniechęca, sprawia, że rezygnuję z marzeń, nie mam pomysłu na życie. Myślę, że większość ludzi zdaje sobie sprawę z tego, jak bardzo negatywne to zjawisko, ale nie potrafi się wyzbyć tego zachowania. Cieszę się, że poruszyłeś ten temat. To, co najprostsze jest jednak często najtrudniejsze do realizacji.

    • Masz rację Justyno. To trudne. Ale od czegoś trzeba zacząć. Chciałbym jeszcze coś napisać na temat tego, jak praktycznie zwalczać porównywania się. Ja też tego potrzebuję 🙂

      Pozdrawiam i dziękuję za komentarz.

  9. po prostu WOW! Dawno nie czytałam tak glębokich i mądrych tekstow. ulżylo mi, po kilku pana slowach, gdyz wlasnie przed kilkoma minutami przegladalam profil mojej znajomej, porownujac sie do niej, jak nie wiele osiagnelam. Poczulam sie zduszona, przygnębiona. Az do momentu jak przeczytalam Pana artykuł. Jakby kamien z pleców mi spadl, i zaczelam swobodnie oddychac.chyba tez jestestem maniaczka porównywania sie z innymi.musze z tym skonczyc. jest pan niesamowicie rozwinietym , mądrym człowiekem. zapisuje ta stronke do ulubionych i od dzis jestem jej stalym bywalcem.
    Dziękuje.

  10. Porownywanie jest nawykiem.Musimy nad tym pracowac, juz w rozmowie trzeba sie kontrolowac co sie mowi ,spotykajac sie z rodzina, znajomymi w naszym codziennym zyciu.To do czego zmierzamy robimy dla siebie ,nie dla innych.

  11. Wspaniały artykuł. Myślałam, że trafiłam na kolejną próżną gadkę i z pełną świadomością przyznaję, że się myliłam. Dawno żaden tekst tak mnie nie zaciekawił, świetnie zobrazowany problem. No i zmienia myślenie 🙂

Skomentuj Czy wiesz o tym, że jesteś wyjątkowa / wyjątkowy? | Energia WewnętrznaAnuluj odpowiedź

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *